Rak prostaty
Rak gruczołu krokowego (po łacinie prostata) to jest jednym z częściej rozpoznawanych nowotworów u mężczyzn żyjących w krajach uprzemysłowionych. Rak prostaty rozwija się bardzo powoli, często przez wiele lat nie dając żadnych objawów. Bywają przypadki, że od pojawienia się pierwszych komórek nowotworowych do wystąpienia objawów raka upływa nawet kilkanaście lat. Z tego względu ważne są wszelkie metody pozwalające na wczesne wykrycie oraz monitorowanie rozwoju choroby.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka prostaty:
Czynnikami ryzyka wystąpienia raka prostaty są wiek, rasa oraz dodatni wywiad rodzinny. Średni wiek wykrywania raka prostaty wynosi obecnie 71 lat. Nowotwór prostaty częściej rozwija się u mężczyzn rasy czarnej, u których średni wiek występowania choroby jest niższy niż w wypadku rasy białej, a wyniki leczenia gorsze.
Dużo uwagi poświęca się poszukiwaniu czynników genetycznych usposabiających do występowania raka prostaty. Uważa się, że jeżeli rak prostaty rozwija się u krewnego pierwszego stopnia, to ryzyko u pozostałych mężczyzn w rodzinie jest dwukrotnie powiększone. Obecnie zidentyfikowano 6 miejsc w genomie człowieka, których mutacje mogą sprzyjać wystąpieniu tego nowotworu. Dziedziczna postać raka prostaty rozwija się w młodszym wieku, natomiast przebieg oraz wyniki leczenia są zbliżone do przypadków niewystępujących dziedzicznie.
Objawy:
W przypadkach raka ograniczonego do samego gruczołu krokowego mogą występować takie objawy jak:
- częste oddawanie moczu, także w nocy
- trudności w oddawaniu moczu (trudności w rozpoczęciu oddawania moczu, słaby lub przerywany strumień)
- wrażenie niepełnego opróżnienia pęcherza.
- W przypadkach bardziej zaawansowanych może występować:
- krwiomocz
- uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu
- bóle w podbrzuszu
- nietrzymanie moczu
- zaburzenia wzwodu
- bóle okolicy lędźwiowej oraz krocza
- obecność krwi w spermie
- bóle, oraz krwawienia z odbytu.
W przypadkach bardzo zaawansowanych objawy raka prostaty związane są z przerzutami i stwierdza się bóle kostne, patologiczne złamania kości, porażenie kończyn i inne objawy ucisku na rdzeń kręgowy, powiększenie węzłów chłonnych, zaburzenia krzepnięcia oraz wyniszczenie nowotworowe.
Diagnostyka:
Badanie per rectum jest dobrą metodą, pod warunkiem, że osoba badająca ma odpowiednie doświadczenie w zakresie interpretacji stwierdzanych odchyleń. Szacuje się, że metodą tą można rozpoznać raka gruczołu krokowego w 30-50% przypadków. Pozostały odsetek wymaga zaangażowania metod bardziej skomplikowanych. Znaną i szeroko stosowaną metodą jest oznaczanie PSA we krwi.
PSA jest białkiem wytwarzanym zarówno przez komórki zdrowe, jak i zmienione nowotworowo. Stwierdzenie podwyższonego poziomu PSA nie jest jednoznaczne z postawieniem diagnozy raka, bo podwyższenie tego markera występuje także u osób z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego lub z zapaleniem tego narządu. Prawdopodobieństwo rozpoznania zwiększa się wraz ze wzrostem poziomu PSA, a w szczególności, gdy obserwuje się wzrost markera w czasie. Za górną granicę normy przyjmuje się 4 mg/ml. Ponieważ poziom PSA zależy także od objętości gruczołu krokowego, jednym ze wskaźników diagnostycznych jest także oznaczanie stosunku stężenia PSA do objętości gruczołu krokowego określanej metodą usg. Wartości > 0,15 ng/ml/g przemawiają za zwiększonym ryzykiem obecności zmiany nowotworowej.
Ostateczne rozpoznanie raka prostaty stawiane jest na podstawie biopsji oraz badania pobranego materiału pod mikroskopem. Wykonanie biopsji nie przesądza o wykluczeniu raka prostaty, bo zdarza się, że nie zostaną pobrane komórki zmienione nowotworowo lub liczba pobranych komórek jest zbyt mała, aby można było jednoznacznie ustalić rozpoznanie choroby. Jednak nawet postawienie rozpoznania nie przesądza o dalszym postępowaniu, ponieważ rozwój raka prostaty w niektórych przypadkach jest dość powolny i nie zawsze jest konieczne natychmiastowe leczenie.
W odniesieniu do raka prostaty maksyma, że każdy przypadek wymaga obserwacji oraz indywidualnego podejścia ma szczególnie mocne zastosowanie.
Leczenie:
Leczenie zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania raka prostaty. W przypadkach mało zaawansowanych skuteczne wyleczenie można uzyskać metodą operacyjną, stosując całkowite usunięcie gruczołu krokowego. Wybierając tę metodę, należy pamiętać o możliwości wystąpienia takich powikłań jak nietrzymanie moczu oraz zaburzenia potencji.
Inną metodą postępowania jest radioterapia, czyli naświetlanie. Możliwe są do stosowania metody klasyczne, jak i nowsze, wykorzystujące pierwiastki promieniotwórcze. Z tą metodą także wiąże się ewentualność przykrych komplikacji, takich jak biegunki, owrzodzenie odbytnicy, nietrzymanie moczu czy zaburzenia wzwodu.
Poza klasycznymi sposobami leczenia raka prostaty dostępne są nowe metody terapeutyczne, mające szczególne znaczenie dla przypadków nowotworów rozpoznawanych w fazie zaawansowanej, co ma miejsce u 20% pacjentów.
